नर्मदा खंडातील महायोगी: श्री धुनीवाले दादाजी

 

भारतीय अध्यात्माच्या विशाल पटलावर, काही संत असे तेजस्वीपणे चमकले, ज्यांनी केवळ उपदेशांनी नव्हे तर आपल्या अलौकिक कृती आणि चमत्कारी लीलांनी लाखो भक्तांचे जीवन प्रकाशित केले. यांपैकीच एक देदीप्यमान नाव म्हणजे श्री धुनीवाले दादाजी महाराज. मध्य भारताची जीवनवाहिनी असलेल्या माता नर्मदेच्या तटावर ज्यांचे जीवन आणि कार्य बहरले, ते दादाजी महाराज हे केवळ सिद्ध संत नव्हते, तर साक्षात भगवान शंकरांचे रुद्रावतार मानले जातात.

धुनीवाले दादाजींचे अस्तित्व हे केवळ एका संतापुरते मर्यादित नव्हते; ते प्रेम, वैराग्य, कठोर तप आणि भक्तांवरील अपार कृपेचा संगम होते. त्यांचे समाधी स्थळ मध्य प्रदेशातील खंडवा येथे असले तरी, त्यांचे कार्यक्षेत्र नर्मदा तटावर पसरले होते. विशेषतः, त्यांचे आध्यात्मिक गुरु श्री गौरीशंकर महाराजांशी असलेले त्यांचे नाते आणि त्यांच्या जीवनातील गूढ ‘धुनी’ (पवित्र अग्नी) ची महती, त्यांना देवत्व प्रदान करते.

उत्पत्तीचे गूढ: 'अयोनिज' आणि नर्मदेच्या किनाऱ्याची भेट

श्री धुनीवाले दादाजी महाराजांचे मूळ नाव स्वामी केशवानंदजी महाराज असे होते. मात्र, त्यांचे जन्म-तारखेचे किंवा आई-वडिलांचे निश्चित पुरावे उपलब्ध नसल्यामुळे, त्यांना सनातन भारतीय परंपरेनुसार ‘अयोनिज’ (आईच्या उदरातून जन्म न घेतलेले) अवतार मानले जाते. यावरूनच त्यांचे अस्तित्व सामान्य मानवी अस्तित्वापेक्षा वेगळे आणि दैवी होते, हे सिद्ध होते.

श्री गौरीशंकर महाराजांशी भेट (साईखेडा, श्री श्री संघू):

दादाजी महाराजांचा जीवनप्रवास त्यांच्या गुरूंच्या भेटीमुळे अधिक तेजस्वी झाला. अफगाणिस्तानचे शिवभक्त श्री गौरीशंकर महाराज, जे नर्मदा परिक्रमा करणाऱ्या साधूंच्या जमातीचे महंत होते, त्यांना नर्मदा मातेने साक्षात दर्शन देऊन एक मोठे रहस्य सांगितले: "जो तुझ्या जमातीतील केशव नावाचा तरुण आहे, तोच साक्षात भोलेनाथ आहे."

साईखेडाजवळ श्री श्री संघू येथे, श्री गौरीशंकर महाराजांनी जेव्हा केशवजींना (धुनीवाले दादाजींचे पूर्वाश्रमीचे नाव) 'केशव' म्हणून पुकारले आणि त्यांच्या चरणांना स्पर्श केला, तेव्हा केशवजींनी त्यांना पद्मासन मुद्रेतील शिवरूपाचे दर्शन दिले. हा क्षण केवळ दोन विभूतींच्या भेटीचा नव्हता, तर गुरु-शिष्याच्या परंपरेतील शिष्यानेच साक्षात गुरुचे रूप धारण करून गुरुला अंतिम ज्ञान देण्याचा अलौकिक क्षण होता. या भेटीनंतरच गौरीशंकर महाराजांनी समाधी घेतली. या घटनेमुळे, धुनीवाले दादाजी हे श्री गौरीशंकर महाराजांचे गुरु म्हणूनही पूजले जातात, कारण त्यांनीच आपल्या गुरूंची शिव-भेटीची अंतिम इच्छा पूर्ण केली.

‘दादाजी धूनीवाले’ नामकरण आणि लीला:

शिवरूप केशवजींनी नर्मदेच्या तटावर एका झाडाच्या ढोलीत (पोकळीत) प्रथम निवास केला आणि तेथेच कोरड्या काटक्यांच्या साहाय्याने धुनी (पवित्र अग्नी) प्रज्वलित केली. ही धुनी अखंडपणे तेवत होती आणि ते दररोज या धुनीसमोर ध्यानमग्न होऊन बसत असत. या निरंतर तेवत असलेल्या अग्नीमुळेच त्यांना लोक ‘धुनीवाले दादाजी’ या नावाने ओळखू लागले. आज खंडवा येथील दादाजींच्या दरबारात ही अखंड धुनी अविरतपणे प्रज्वलित आहे आणि तिचे भस्म (विभूती) अत्यंत पवित्र मानले जाते.

• बाल-लीला आणि ‘दादाजी’ उपाधी: दादाजी महाराज बाळवृत्तीचे होते. ते लहान मुलांमध्ये मिसळून खेळत, त्यांच्यासोबत फळे आणि मिठाईच्या दुकानांची ‘लुट’ करत. यामुळे लोक त्यांना प्रेमाने ‘दादा’ म्हणू लागले. त्यांचे मूळ नाव स्वामी केशवानंद असले तरी, 'धुनीवाले दादाजी' हेच नाव जनमानसात कायम राहिले.
• डंडेवाले दादाजी: दादाजी नेहमी आपल्यासोबत एक ‘डंडा’ (काठी) ठेवत असत. ते आपल्या भक्तांना याच काठीने मारत किंवा शाप देत. परंतु, ज्याला त्यांचा मार लागे, त्याचे दुःख आणि रोग दूर होत असत. रुद्रावतार असल्याने, त्यांचा स्वभाव थोडा उग्र होता, पण या उग्रतेमागे भक्तांचे कल्याण करण्याची तीव्र भावना होती. त्यामुळे त्यांना ‘डंडेवाले दादाजी’ असेही म्हटले जाई.

चमत्कारी लीला आणि सिद्धी:

धुनीवाले दादाजींच्या जीवनातील अनेक घटना त्यांच्या सिद्धतेची आणि दैवी शक्तीची साक्ष देतात.

1. संपत्तीचे दान: एका प्रसिद्ध लीलेनुसार, दादाजी अनेकदा भक्तांना खायला हरभरे (चणे) देत असत. त्यांच्या कृपेने, हे सामान्य चणे चमत्काराने सोने-चांदी मध्ये रूपांतरित होत असत! त्यांनी कधीही संपत्तीचा स्वीकार केला नाही, परंतु भक्तांच्या कल्याणासाठी त्यांनी अनेकदा अशा सिद्धींचा उपयोग केला.
2. कामेच्छेवर विजय: दादाजींची एक लीला त्यांच्या कठोर वैराग्याचे प्रतीक आहे. एका मालकीणीने त्यांना फसवून आपल्या वासनेच्या जाळ्यात ओढण्याचा प्रयत्न केला, तेव्हा दादाजींनी स्वतःच्या शरीराचे तुकडे करून (खंडयोग) विलग केले आणि नंतर ते पुन्हा एकत्र आणले. या कृतीने त्यांनी आपल्या सिद्धीचे प्रदर्शन केले, ज्यामुळे त्या मालकीणीने त्यांच्या चरणी शरणागती पत्करली.
3. देह त्याग आणि पुनरागमन: एकदा एका शहराच्या मध्यभागी असलेल्या विहिरीत उडी मारून त्यांनी आपल्या शरीराचा त्याग केला. लोकांना वाटले की दादाजी गेले. मात्र, काही काळानंतर ते पुन्हा एका लहान बालकाच्या रूपात प्रकट झाले, हे दाखवून देण्यासाठी की, त्यांचे अस्तित्व केवळ एका शरीरापुरते मर्यादित नाही.
4. महात्मा गांधींचे भाषण: सन १९२१ मध्ये जेव्हा महात्मा गांधी मुंबईत भाषण करत होते, तेव्हा खंडवा येथील साईखेडा आश्रमात दादाजींनी आपल्या भक्तांना एका खांबाला कान लावण्यास सांगितले. भक्तांनी खांबात कान लावले असता, त्यांना मुंबईतील महात्मा गांधींचे भाषण स्पष्टपणे ऐकू आले! ही लीला दादाजींच्या सर्वज्ञतेची आणि योगिक सामर्थ्याची साक्ष देते.

धुनीवाले दादाजींचे अध्यात्मिक आणि सामाजिक कार्य:

दादाजींचे कार्य केवळ चमत्कारांपुरते मर्यादित नव्हते; त्यांनी मध्य भारताच्या सामाजिक आणि अध्यात्मिक जीवनावर खोलवर प्रभाव पाडला.

• धर्म आणि अध्यात्माचे पुनरुज्जीवन: नर्मदा तटावर त्यांनी अखंड धुनी प्रज्वलित ठेवून साधु-संतांच्या परंपरेला एक नवीन ऊर्जा दिली. त्यांच्या दर्शनासाठी महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश, गुजरात आणि राजस्थान येथून लोक येत.
• समाज कल्याणाचा संदेश: त्यांनी जात-पात किंवा गरीब-श्रीमंत असा भेद कधीही केला नाही. त्यांच्या दरबारात येणाऱ्या प्रत्येकाला त्यांनी समान मानले. त्यांची करुणा आणि दयाळूपणा त्यांच्या उग्र स्वभावाच्या आडून दिसून येत असे.
• भव्य भक्त परिवार: धुनीवाले दादाजींचा भक्त परिवार देशभरात पसरलेला आहे. त्यांचे २७ हून अधिक धाम (आश्रम) दिल्ली, इंदौर, कोटा, श्रीगंगानगर, जलगाव, पुणे, मुंबई अशा अनेक ठिकाणी आहेत. यामुळे त्यांचे कार्य केवळ नर्मदा खंडातच नव्हे, तर संपूर्ण भारतभर विस्तारले आहे.
• गुरु परंपरेचा विस्तार: त्यांच्या पश्चात त्यांचे शिष्य आणि लहान दादाजींनी (छोटे दादाजी) त्यांच्या कार्याचा वारसा पुढे चालवला. आजही त्यांचा दरबार आणि अखंड धुनी हे भक्तांसाठी श्रद्धा आणि आशेचे केंद्र आहे.

खंडवा येथील 'दादा दरबार':

श्री धुनीवाले दादाजी महाराजांनी अखेर मध्य प्रदेशातील खंडवा येथे समाधी घेतली. खंडवा शहर हे दादाजींमुळेच एक महत्त्वपूर्ण तीर्थक्षेत्र बनले. त्यांचे समाधी स्थळ आज 'दादा दरबार' या नावाने ओळखले जाते, जिथे दररोज हजारो भक्त दर्शनासाठी येतात.

दादाजी महाराज हे केवळ भूतकाळातील संत नाहीत, तर त्यांचे अस्तित्व शाश्वत, चिरंजीव आणि शिवमय मानले जाते. 'धुनीवाले दादाजी हे शिर्डीच्या साईबाबांप्रमाणेच पूजनीय आहेत,' असे भक्त मानतात. त्यांच्या दरबारात येणाऱ्या प्रत्येक भक्ताची मनोकामना पूर्ण होते, असा दृढ विश्वास आहे.

उपसंहार:

श्री धुनीवाले दादाजी महाराज, जे मूळचे शिवस्वरूप केशवजी होते, त्यांचे जीवन हे त्याग, तपश्चर्या आणि परमार्थाचे मूर्तिमंत उदाहरण आहे. नर्मदा मातेच्या कृपेने आणि श्री गौरीशंकर महाराजांच्या भेटीने त्यांचे जीवन धन्य झाले. त्यांनी प्रज्वलित केलेली अखंड धुनी आजही भक्तांना आत्मिक ऊर्जा आणि रोगमुक्तीचे भस्म प्रदान करते.

त्यांच्या रूपाने, शिव आणि दत्त अवताराचे दर्शन झाले, ज्यांनी आपल्या लीलांनी लोकांना धर्माचरणाची आणि सेवेची शिकवण दिली. महाराष्ट्रासह संपूर्ण मध्य भारताच्या अध्यात्मिक इतिहासात श्री धुनीवाले दादाजी महाराजांचे स्थान अढळ आहे. त्यांचे चरित्र आपल्याला हेच शिकवते की, साक्षात परमेश्वर आपल्यातच एका सामान्य रूपात वावरत असतो, त्याला ओळखण्याची दृष्टी केवळ निष्ठा आणि प्रेमाने प्राप्त होते.

नर्मदे हर! दादाजी की जय!

---

Labels: Dhuniwale Dadaji Maharaj, Khandwa Samadhi, Narmada Tat Saints, Swami Keshavanand, Bade Dadaji, Shiva Avatar, Spiritual Guru, Narmada Parikrama, Marathi Article

Search Description: A detailed Marathi article on the life, history, and miracles of Shri Dhuniwale Dadaji Maharaj (Swami Keshavanand) of the Narmada bank. Read about his Shiv Roop, the origin of his name 'Dhuniwale', his divine connection with Shri Gaurishankar Maharaj, and his enduring legacy at Khandwa. He is revered as an avatar of Lord Shiva.

Hashtags: #DhuniwaleDadaji #BadeDadaji #Khandwa #NarmadaTat #SwamiKeshavanand #ShivaAvatar #GaurishankarMaharaj #NarmadaParikrama #SpiritualGuru #MarathiSaints

-------------------------------

नर्मदा परिक्रमा: निसर्ग, साहस आणि अध्यात्म यांचा त्रिवेणी संगम

https://www.astranewsnetwork.in/2025/08/blog-post_268.html

१ नर्मदा परिक्रमा : नर्मदे हर: एक आंतरिक आणि बाह्य प्रवास

https://www.astranewsnetwork.in/2025/08/blog-post_517.html

२ नर्मदा परिक्रमा : चमत्कारांचा खजिना आणि एका दैवी प्रवासाची सुरुवात

https://www.astranewsnetwork.in/2025/08/blog-post_243.html

३ नर्मदा परिक्रमा : आशीर्वाद आणि एक दैवी साखळी

https://www.astranewsnetwork.in/2025/08/blog-post_418.html

४ नर्मदा परिक्रमा : ओंकारेश्वरची पहिली रात्र : अनपेक्षित घटना आणि संघर्ष

https://www.astranewsnetwork.in/2025/08/blog-post_459.html

५ नर्मदा परिक्रमा : ओंकारेश्वर: परिक्रमेचा पहिला दिवस आणि त्यागाची पहिली शिकवण

https://www.astranewsnetwork.in/2025/08/blog-post_214.html

६ नर्मदा परिक्रमा : रावेरखेडीकडे प्रस्थान आणि एक अनपेक्षित सहप्रवासी

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post.html

७ नर्मदा परिक्रमा : शालिवाहनकडे: एक आनंददायी अनुभव

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_16.html

मांडूतील नीलकंठेश्वर महादेव मंदिर: एक आध्यात्मिक आणि ऐतिहासिक अवलोकन

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_3.html

८ नर्मदा परिक्रमा : खलघाट: सेवाभावाचा एक अविस्मरणीय अनुभव

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_5.html

९ नर्मदा परिक्रमा : शूलपाणी: एक अदृश्य परीक्षा आणि अनपेक्षित मदत

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_7.html

१० नर्मदा परिक्रमा : शूलपाणीतील दहा दिवस: त्याग आणि सेवेचा खरा अनुभव

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_12.html

११ माझी परिक्रमा : धडगाव ते शूलपाणीश्वर: धडगावातील अनोखा अनुभव

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_13.html

नर्मदा परिक्रमा करताना....

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_15.html

१२ नर्मदा परिक्रमा : हरिधाम आश्रम ते तपोवन आश्रम; मेघनाद येथील मुक्काम

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_20.html

१३ नर्मदा परिक्रमा : पोइचा ते कार्तिकेश्वर: सेवेचे विविध रंग

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_22.html

१४ नर्मदा परिक्रमा : इंद्रेश्वर ते अविधा: सेवा आणि मानवी स्वभावाचे विविध रंग

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_23.html

१५ नर्मदा परिक्रमा : अविधा ते नवागाम : मानवी स्वभावाचे विविध रंग

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_24.html

नर्मदाखंडातील पर्यावरण संवर्धनाचे आव्हान

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_25.html

मांडूचे चतुर्भुज श्रीराम मंदिर: आस्था, इतिहास आणि वास्तुकलेचा अनोखा संगम

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_58.html

नर्मदा परिक्रमा मार्गावरील आश्रमात बाहेरून येणाऱ्या व्यक्तीला सेवा कशी देता येईल?

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_26.html

नर्मदा खंडातल्या शब्दांमधून उलगडणारी 'माई'ची भाषा: नियमांची शिस्त नव्हे, मायेचा संवाद!

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_45.html

१६ नर्मदा परिक्रमा : रामकुंड ते बुलबुलाकुंड: कुरकुर आणि बुडबुडे

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_28.html

१७ नर्मदा परिक्रमा : विमलेश्वरचा अंतिम टप्पा: माईची कृपा आणि समुद्रपार

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_30.html

१८ नर्मदा परिक्रमा : पितृभूमीकडून देवभूमीकडे

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post.html

१९ नर्मदा परिक्रमा : टीबी गावातील मुक्काम

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_4.html

२० नर्मदा परिक्रमा : भरूच ते दत्तमढी, भारद्वाज आश्रम: जिव्हाळा, गोंधळ आणि नवीन वर्षाची सुरुवात

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_8.html

२१ नर्मदा परिक्रमा : भारद्वाज आश्रम ते मोटी कोरल

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_10.html

२२ नर्मदा परिक्रमा : नारेश्वर ते रणापूर : सत्संगी महाराजांना दुखापत?

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_11.html

नारेश्वर येथील श्री रंगावधूत महाराज : दत्तसंप्रदायातील महान विभूति

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_48.html

२३ नर्मदा परिक्रमा : शिनोर ते कर्नाली : अनसूया माता ते कुबेर भंडारी

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_14.html

देवगुरू बृहस्पती कर्क राशीत : जागतिक आणि वैयक्तिक जीवनावर कोणते परिणाम होतील?

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_17.html

अश्वत्थामा : महाभारतातील आणि नर्मदा परिक्रमावासींना दिसलेला...

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_22.html

नर्मदा परिक्रमा मार्गात मुक्कामासाठी आश्रम नसेल तर काय करावे?

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_23.html

गोंडवानाची राजधानी रामनगर: नर्मदा तीरावरील इतिहासाचा आणि सौंदर्याचा अज्ञात ठेवा

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_26.html

नर्मदा परिक्रमेत या १५ गंभीर चुका टाळा!

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/httpswww.astranewsnetwork.in202510narmada-parikrama-15-critical-mistakes-to-avoid-complete-guide.html.html

नर्मदा परिक्रमा: ओळख, कागदपत्रे आणि आपत्कालीन दक्षता

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/httpswww.astranewsnetwork.in202510narmada-parikrama-emergency-prep-guide.html.html

वाहनाने नर्मदा परिक्रमा: १२ दिवसांत पूर्ण होणारा पवित्र प्रवास

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/httpswww.astranewsnetwork.in202510narmada-parikrama-12-day-car-bike-route-guide.html.html

नर्मदा तटावरील महायोगी श्री गौरीशंकर महाराज

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/gaurishankar-maharaj-shiva-darshan-narmada-tat.html

नर्मदा परिक्रमा : आरोग्य समस्या आणि औषधोपचार

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/narmada-parikrama-health-guide-medical-kit-marathi.html

नर्मदा खंडातील महायोगी: श्री धुनीवाले दादाजी

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/dhuniwale-dadaji-maharaj-khandwa-life-story.html

----------------------------------

नर्मदा परिक्रमा व्हॉट्सॲप ग्रूपमध्ये सामील होण्यासाठी

मा रेवा... जिचे पाणी नाही, तर प्रेम आहे.

मा नर्मदा... जिची वाळू नाही, तर कणकण चैतन्य आहे.

जिच्या परिक्रमेचा अनुभव शब्दबद्ध करणे अशक्य आहे आणि तो फक्त परिक्रमावासीच समजू शकतात. ही परिक्रमा फक्त एक प्रवास नाही, तर एक अनुभूती आहे... एक साधना आहे... जेथे परिक्रमावासी आणि आई नर्मदा यांच्यातील नातं अधिक घट्ट होतं.

तुम्हीही या दिव्य अनुभवाचे साक्षीदार आहात का?

या समूहात तुम्ही सहभागी होऊ शकता, जर...

·         तुम्ही नर्मदा परिक्रमा पूर्ण केली असेल आणि तुमचा अनुभव इतरांसोबत वाटून घेण्याची तुमची इच्छा असेल.

·         तुम्ही नर्मदा परिक्रमा करण्याची योजना आखत असाल आणि त्यासाठी मार्गदर्शन, माहिती किंवा प्रेरणा शोधत असाल.

·         तुम्हाला नर्मदा खंडातील सेवाकार्यात (उदा. अन्नदान, आरोग्य सेवा, आश्रम व्यवस्थापन इ.) सहभागी होण्याची किंवा योगदान देण्याची इच्छा असेल.

·         तुम्ही असे व्यक्ती असाल ज्यांना नर्मदा नदी आणि तिच्या अध्यात्मिक, ऐतिहासिक आणि पर्यावरणीय महत्त्वाबद्दल अधिक जाणून घ्यायचं आहे.

हा समूह तुमच्यासाठी नक्कीच उपयुक्त ठरेल, कारण...

·         तुम्ही परिक्रमावासींचे अनुभव वाचू शकता, त्यांच्या प्रश्नांची उत्तरे देऊ शकता किंवा तुमचे प्रश्न विचारू शकता.

·         तुम्ही परिक्रमेसाठी आवश्यक माहिती, साधने आणि मार्गदर्शन मिळवू शकता.

·         तुम्ही नर्मदा खंडातील सेवाकार्यात सहभागी होण्यासाठी किंवा योगदान देण्यासाठी योग्य संधी शोधू शकता.

·         तुम्ही इतर परिक्रमावासी किंवा सेवाभावी व्यक्तींसोबत संवाद साधू शकता आणि एक सकारात्मक समुदाय तयार करू शकता.

या प्रवासाचा एक भाग बनण्यासाठी आणि नर्मदा मातेच्या सेवेसाठी एकत्र येण्यासाठी आम्ही तुम्हाला आमंत्रित करत आहोत.

या पवित्र कार्यात सामील व्हा आणि एक चांगला समाज घडवण्यासाठी हातभार लावा!

https://chat.whatsapp.com/Gnbvp5zPXXvER76ipmjhqi