नर्मदा परिक्रमेत या १५ गंभीर चुका टाळा!

 

नर्मदा परिक्रमेत या १५ गंभीर चुका टाळा!

भारतीय संस्कृतीत नर्मदा नदीला केवळ 'नदी' नव्हे, तर 'माता नर्मदा' म्हणून अनन्यसाधारण स्थान आहे. अमरकंटक येथून उगम पावून अरबी समुद्राला मिळणाऱ्या या पावन नदीची परिक्रमा करणे हे अनेक भाविकांचे स्वप्न असते. सुमारे ३८०० ते ४००० किलोमीटरचा हा पायी प्रवास म्हणजे केवळ धार्मिक विधी नाही, तर  आत्मपरीक्षण, साधना आणि कठोर तपश्चर्या आहे.

परंतु, ही पवित्र यात्रा पूर्ण करण्यासाठी केवळ श्रद्धा पुरेशी नाही; त्यासाठी योग्य नियम, नियोजन आणि शारीरिक-मानसिक तयारी आवश्यक आहे. अपुऱ्या माहितीमुळे किंवा निष्काळजीपणामुळे अनेक परिक्रमावासी काही गंभीर चुका करतात, ज्यामुळे त्यांची परिक्रमा खंडित होते किंवा त्यांना मोठे शारीरिक आणि मानसिक कष्ट भोगावे लागतात.

मातेचा आशीर्वाद अखंडित ठेवण्यासाठी आणि या दैवी यात्रेत आपली साधना सफल करण्यासाठी, खालील १५ गंभीर चुका टाळणे अनिवार्य आहे.

अ. आध्यात्मिक आणि भावनिक शुद्धतेच्या चुका

परिक्रमा ही प्रथम आत्मशुद्धीची प्रक्रिया आहे. यात बाह्य नियमांइतकेच आंतरिक नियम महत्त्वाचे आहेत.

१. घाई करणे आणि स्पर्धात्मक वृत्ती ठेवणे

परिक्रमेतील सर्वात मोठी चूक म्हणजे घाई करणे ('Do Not Rush'). परिक्रमेचा मूळ उद्देश गती नव्हे, तर सातत्य आणि जागरूकता आहे. अनेक गृहस्थ लोक लवकर घरी परतण्याच्या ओढीने दररोज १५ ते २० किलोमीटरहून अधिक चालतात.

• टाळा: दुसऱ्या परिक्रमावासीच्या गतीशी स्पर्धा करणे.
• पाळा: 'योगामध्येही' सांगितल्याप्रमाणे, आपल्या शारीरिक मर्यादा ओळखा. शरीराचे ऐका आणि आनंदित राहून हळूहळू पुढे चला. घाई केल्यास शारीरिक दुखापती होतात आणि साधनेचा आनंद हरवतो.

२. घरातून पळून येणे आणि आशीर्वाद न घेणे

नर्मदा परिक्रमा ही सहज गोष्ट नाही; यासाठी दैवी शक्तीची आवश्यकता असते. घरातील जबाबदाऱ्या आणि कर्तव्ये बाजूला सारून निघाल्यावर, त्याबद्दल चिंता मनात राहिल्यास साधनेत बाधा येते.

• टाळा: आई-वडील आणि गुरुजन यांच्या स्पष्ट अनुमतीशिवाय परिक्रमेला निघणे. मनात घरची चिंता घेऊन चालणे.
• पाळा: घरी कोणतेही कर्मबंधन मागे राहणार नाही, याची खात्री करा. आपल्या गुरुजनांकडून आणि कुटुंबीयांकडून आशीर्वाद घेऊन या, जेणेकरून तुमचे मन पूर्णपणे परिक्रमेवर एकाग्र होईल.

३. अनावश्यक वादविवाद आणि अति बोलणे

परिक्रमेत चालताना मौनव्रत पाळणे किंवा कमीतकमी बोलणे, हे ऊर्जा संवर्धनासाठी (Energy Conservation) महत्त्वाचे आहे. अनावश्यक गप्पा, वादविवाद किंवा आपले पंथ सिद्ध करण्याचा प्रयत्न यामुळे मानसिक ऊर्जा चुकीच्या दिशेने खर्च होते.

• टाळा: राजकारण, परनिंदा (चुगली), खोटे बोलणे आणि व्यर्थ वाद घालणे.
• पाळा: वाणीवर पूर्ण संयम ठेवा. शक्य असल्यास मौन धारण करा किंवा सतत नामस्मरण करा. शांत राहिल्यास तुमची आणि तुमच्या सहयात्रींचीही मानसिक शांती टिकून राहते.

४. यजमानांवर मागणीचे ओझे टाकणे ('No Demands Please')

परिक्रमावासींची सेवा करणारे लोक तुमच्यावर उपकार करत आहेत, ते कोणत्याही नियमांनी बांधलेले नाहीत. ही सेवा कृतज्ञतेने स्वीकारणे हा परिक्रमावासीचा धर्म आहे.

• टाळा: सेवा देणाऱ्या व्यक्तीकडे लसूण-कांदा नसलेले अन्न किंवा इतर सुविधांची मागणी करणे. त्यांच्या आर्थिक किंवा भावनिक परिस्थितीचा विचार न करणे.
• पाळा: जे काही मिळते, ते प्रसाद मानून विनम्रतेने स्वीकार करा. सेवाभावी लोकांच्या भावनांचा आदर करा. तुमच्या नियमांपेक्षा त्यांचे प्रेम आणि सेवाभाव मोठा आहे हे विसरू नका.

५. केवळ इतरांच्या मतानुसार नियम बदलणे

परिक्रमेत अनेक पंथ, विचारधारा आणि वेगवेगळे नियम पाळणारे लोक भेटतात. त्यांच्या सूचनांमुळे साधकाच्या मनात गोंधळ (Confusion) निर्माण होतो.

• टाळा: दुसऱ्या परिक्रमावासींच्या सल्ल्यामुळे तुमच्या संकल्पकर्त्या गुरूंचे नियम वारंवार बदलणे.
• पाळा: ज्या गुरूंनी तुम्हाला संकल्प दिला आहे, त्यांच्या नियमांचेच काटेकोरपणे पालन करा. उदा. मय्याच्या जलाची बाटली कुठे उघडायची किंवा एकादशीला चालायचे की नाही, याबाबत तुमच्या गुरूंचा आदेश अंतिम माना.

ब. धार्मिक नियम आणि विधींशी संबंधित चुका

नर्मदा परिक्रमेचे काही अलिखित नियम आहेत, ज्यांचे उल्लंघन केल्यास परिक्रमा खंडित होण्याची शक्यता असते.

६. नर्मदेची मुख्य धारा ओलांडणे

हा परिक्रमेचा सर्वात महत्त्वाचा आणि मूलभूत नियम आहे. नर्मदा नदीची मुख्य धारा ओलांडल्यास परिक्रमा तत्काळ खंडित होते.

• टाळा: पूल (Bridge), रस्ते किंवा बोटीने नर्मदेची मुख्य धारा क्रॉस करणे. धरणांच्या बांधकामामुळे जिथे नदीचा प्रवाह पसरला आहे, तिथेही काळजी घ्या.
• पाळा: केवळ मय्यातून सोडलेले पाणी ओलांडता येते, पण मुख्य प्रवाह ओलांडू नका. 'पुल' ओलांडण्यापूर्वी स्थानिक लोकांकडे चौकशी  करा ('Check Before Crossing Any Bridge').

७. नर्मदा नदीत डुबकी मारणे

नर्मदा मातेचा आदर जपण्यासाठी परिक्रमावासींसाठी खास नियम आहेत.

• टाळा: नर्मदा नदीत साबणाने किंवा तेलाने स्नान करणे (अंघोळ करणे) आणि त्यात डुबकी (Submersion) मारणे.
• पाळा: नदीच्या किनाऱ्यावर बसून कमंडलूत जल घेऊन स्नान करा. कारण आपण तिची प्रदक्षिणा करत आहोत.

८. आर्थिक व्यवहार आणि दानाचे नियम मोडणे

परिक्रमेचा उद्देश त्याग आणि संयम शिकवणे आहे. त्यामुळे आर्थिक व्यवहारांबद्दल काही कठोर नियम आहेत.

• टाळा: परिक्रमेदरम्यान स्वतःसोबत जास्त पैसे घेऊन जाणे. पैशांचा बडेजाव मिरवणे.
• पाळा: श्रद्धेने कोणी जेवण देत असेल, तर ते स्वीकारणे हा धर्म आहे. मार्गात उपलब्ध असलेल्या धर्मशाळा आणि आश्रमांमध्ये मोफत अन्न-निवारा स्वीकारावा.

९. चातुर्मासात परिक्रमा सुरू करणे

वेळेचे योग्य नियोजन न करणे, ही मोठी चूक आहे. परिक्रमेसाठी ऋतू निवडणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

• टाळा: देवशयनी आषाढ शुक्ल एकादशीपासून कार्तिक शुक्ल एकादशीपर्यंत (चातुर्मासात) परिक्रमेला निघणे. या काळात पावसाळ्यामुळे नदीला पूर येतो आणि मार्ग दुर्गम होतात.
• पाळा: ऑक्टोबर ते मार्च हा काळ परिक्रमेसाठी सर्वोत्तम असतो. या काळात हवामान सुखद असते. तेव्हा कार्तिकी एकादशीनंतर परिक्रमा सुरू करा.

१०. अन्न साठवणे आणि सामानाचे अयोग्य व्यवस्थापन

परिक्रमेत संचयवृत्ती आणि आसक्ती कमी करण्याचा प्रयत्न केला जातो.

• टाळा: दोन दिवसांपेक्षा जास्त काळासाठी अन्न साठवून ठेवणे. अनावश्यक, जड सामान सोबत घेऊन जाणे.
• पाळा: स्वतःचे सामान स्वतःच वाहावे लागते, त्यामुळे कपडे, अंथरूण-पांघरूण याबरोबर फक्त अत्यंत आवश्यक वस्तूच घ्या. (पाण्याची बाटली, आरामदायक पादत्राणे, प्राथमिक उपचार किट).

क. शारीरिक आणि कायदेशीर चुका

शारीरिक तयारीचा अभाव आणि आवश्यक कागदपत्रे नसणे, हे अडथळे निर्माण करतात.

११. शारीरिक तयारीचा अभाव

सुमारे ४ ते ६ महिने चालण्याचा हा प्रवास आहे. पुरेसा सराव नसल्यास शारीरिक त्रास होतो.

• टाळा: कोणतीही शारीरिक तयारी न करता अचानक परिक्रमेला निघणे. पायांची काळजी न घेणे.
• पाळा: परिक्रमेपूर्वी किमान दोन-तीन महिने नियमित चालणे आणि योगाचा सराव करणे. पायांसाठी आरामदायक, आधार देणारी योग्य पादत्राणे निवडा.

१२. ओळखपत्र आणि दाखला सोबत न ठेवणे

आधुनिक काळात अनेक ठिकाणी कायदेशीर कागदपत्रे आवश्यक असतात.

• टाळा: राजपत्रित अधिकाऱ्यांनी प्रमाणित केलेले फोटो ओळखपत्र (आधार/पॅन) सोबत न ठेवणे.
• पाळा: ओंकारेश्वरच्या नगर पंचायतीकडून नर्मदा परिक्रमेचा अधिकृत दाखला घ्या. आश्रमात प्रवेशासाठी आणि स्थानिक प्रशासनाच्या तपासणीत हे उपयुक्त ठरते.

१३. पर्यावरण प्रदूषण करणे

माता नर्मदेची पूजा करताना तिला प्रदूषित करणे, हा मोठा अपराध आहे.

• टाळा: नदीत कचरा, प्लॅस्टिक टाकणे किंवा साबणाचा वापर करून स्नान करणे.
• पाळा: पर्यावरणपूरक पद्धतीने वागा. प्लॅस्टिकचा वापर टाळा आणि कचरा योग्य ठिकाणी टाका.

१४. मार्गाची माहिती न घेणे आणि धोका पत्करणे

आधुनिक काळात धरणांमुळे मूळ मार्ग बदलले आहेत. जुन्या माहितीवर अवलंबून राहणे धोकादायक आहे.

• टाळा: सरदार सरोवर धरणामुळे बदललेल्या मार्गाची अचूक माहिती न घेणे.
• पाळा: अनुभवी परिक्रमावासींशी बोलून सध्याच्या मार्गाची माहिती घ्या. शूलपाणी झाडीचा प्राचीन आणि दुर्गम मार्ग टाळा, जो हिंस्र पशूंमुळे धोकादायक आहे.

१५. संकल्प आणि समापन विधी न करणे

धार्मिक यात्रेचा आरंभ आणि शेवट विधीपूर्वक करणे आवश्यक आहे.

• टाळा: परिक्रमा सुरू करण्यापूर्वी नर्मदाजीत स्नान करून संकल्प करणे विसरणे. परिक्रमा पूर्ण झाल्यावर समापन विधी न करणे.
• पाळा: परिक्रमा पूर्ण झाल्यावर भगवान शंकराचा अभिषेक करून जल चढवा. ब्राह्मण, साधू, पाहुणे यांना दक्षिणा देऊन आशीर्वाद घ्या. शेवटी नर्मदाजींकडे झालेल्या चुकांसाठी क्षमा मागा. या विधींशिवाय परिक्रमा अपूर्ण मानली जाते.

नर्मदा परिक्रमा ही एक अत्यंत पवित्र आणि कष्टदायक यात्रा आहे. या यात्रेत यश मिळवण्यासाठी केवळ श्रद्धाच नाही तर योग्य नियोजन, शारीरिक तयारी आणि धार्मिक नियमांचे काटेकोर पालन आवश्यक आहे. वरील चुका टाळल्या तर परिक्रमा सुखकारक आणि यशस्वी होईल. प्रत्येक पायरीवर माता नर्मदेचे स्मरण ठेवून, नम्रतेने, श्रद्धेने आणि समर्पणाने हा प्रवास पूर्ण करा. "नर्मदे हर"!

---

Labels : Narmada Parikrama Rules, Essential Mistakes Avoidance, Spiritual Discipline India, Complete Pilgrimage Guide, Narmada River Circumambulation

Search Description: A comprehensive, non-repetitive guide detailing 15 critical spiritual, behavioral, and logistical mistakes to avoid during the Narmada Parikrama. Essential rules for a successful and spiritually fulfilling pilgrimage.

Hashtags: #NarmadaParikrama #ParikramaRules #SpiritualMistakes #MaaNarmada #TirthYatra #HinduPilgrimage #ParikramaTips #NarmadeHar

---------------------------------------------

-------------------------------

नर्मदा परिक्रमा: निसर्ग, साहस आणि अध्यात्म यांचा त्रिवेणी संगम

https://www.astranewsnetwork.in/2025/08/blog-post_268.html

१ नर्मदा परिक्रमा : नर्मदे हर: एक आंतरिक आणि बाह्य प्रवास

https://www.astranewsnetwork.in/2025/08/blog-post_517.html

२ नर्मदा परिक्रमा : चमत्कारांचा खजिना आणि एका दैवी प्रवासाची सुरुवात

https://www.astranewsnetwork.in/2025/08/blog-post_243.html

३ नर्मदा परिक्रमा : आशीर्वाद आणि एक दैवी साखळी

https://www.astranewsnetwork.in/2025/08/blog-post_418.html

४ नर्मदा परिक्रमा : ओंकारेश्वरची पहिली रात्र : अनपेक्षित घटना आणि संघर्ष

https://www.astranewsnetwork.in/2025/08/blog-post_459.html

५ नर्मदा परिक्रमा : ओंकारेश्वर: परिक्रमेचा पहिला दिवस आणि त्यागाची पहिली शिकवण

https://www.astranewsnetwork.in/2025/08/blog-post_214.html

६ नर्मदा परिक्रमा : रावेरखेडीकडे प्रस्थान आणि एक अनपेक्षित सहप्रवासी

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post.html

७ नर्मदा परिक्रमा : शालिवाहनकडे: एक आनंददायी अनुभव

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_16.html

मांडूतील नीलकंठेश्वर महादेव मंदिर: एक आध्यात्मिक आणि ऐतिहासिक अवलोकन

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_3.html

८ नर्मदा परिक्रमा : खलघाट: सेवाभावाचा एक अविस्मरणीय अनुभव

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_5.html

९ नर्मदा परिक्रमा : शूलपाणी: एक अदृश्य परीक्षा आणि अनपेक्षित मदत

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_7.html

१० नर्मदा परिक्रमा : शूलपाणीतील दहा दिवस: त्याग आणि सेवेचा खरा अनुभव

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_12.html

११ माझी परिक्रमा : धडगाव ते शूलपाणीश्वर: धडगावातील अनोखा अनुभव

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_13.html

नर्मदा परिक्रमा करताना....

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_15.html

१२ नर्मदा परिक्रमा : हरिधाम आश्रम ते तपोवन आश्रम; मेघनाद येथील मुक्काम

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_20.html

१३ नर्मदा परिक्रमा : पोइचा ते कार्तिकेश्वर: सेवेचे विविध रंग

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_22.html

१४ नर्मदा परिक्रमा : इंद्रेश्वर ते अविधा: सेवा आणि मानवी स्वभावाचे विविध रंग

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_23.html

१५ नर्मदा परिक्रमा : अविधा ते नवागाम : मानवी स्वभावाचे विविध रंग

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_24.html

नर्मदाखंडातील पर्यावरण संवर्धनाचे आव्हान

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_25.html

मांडूचे चतुर्भुज श्रीराम मंदिर: आस्था, इतिहास आणि वास्तुकलेचा अनोखा संगम

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_58.html

नर्मदा परिक्रमा मार्गावरील आश्रमात बाहेरून येणाऱ्या व्यक्तीला सेवा कशी देता येईल?

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_26.html

नर्मदा खंडातल्या शब्दांमधून उलगडणारी 'माई'ची भाषा: नियमांची शिस्त नव्हे, मायेचा संवाद!

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_45.html

१६ नर्मदा परिक्रमा : रामकुंड ते बुलबुलाकुंड: कुरकुर आणि बुडबुडे

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_28.html

१७ नर्मदा परिक्रमा : विमलेश्वरचा अंतिम टप्पा: माईची कृपा आणि समुद्रपार

https://www.astranewsnetwork.in/2025/09/blog-post_30.html

१८ नर्मदा परिक्रमा : पितृभूमीकडून देवभूमीकडे

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post.html

१९ नर्मदा परिक्रमा : टीबी गावातील मुक्काम

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_4.html

२० नर्मदा परिक्रमा : भरूच ते दत्तमढी, भारद्वाज आश्रम: जिव्हाळा, गोंधळ आणि नवीन वर्षाची सुरुवात

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_8.html

२१ नर्मदा परिक्रमा : भारद्वाज आश्रम ते मोटी कोरल

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_10.html

२२ नर्मदा परिक्रमा : नारेश्वर ते रणापूर : सत्संगी महाराजांना दुखापत?

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_11.html

नारेश्वर येथील श्री रंगावधूत महाराज : दत्तसंप्रदायातील महान विभूति

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_48.html

२३ नर्मदा परिक्रमा : शिनोर ते कर्नाली : अनसूया माता ते कुबेर भंडारी

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_14.html

देवगुरू बृहस्पती कर्क राशीत : जागतिक आणि वैयक्तिक जीवनावर कोणते परिणाम होतील?

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_17.html

अश्वत्थामा : महाभारतातील आणि नर्मदा परिक्रमावासींना दिसलेला...

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_22.html

नर्मदा परिक्रमा मार्गात मुक्कामासाठी आश्रम नसेल तर काय करावे?

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_23.html

गोंडवानाची राजधानी रामनगर: नर्मदा तीरावरील इतिहासाचा आणि सौंदर्याचा अज्ञात ठेवा

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/blog-post_26.html

नर्मदा परिक्रमेत या १५ गंभीर चुका टाळा!

https://www.astranewsnetwork.in/2025/10/httpswww.astranewsnetwork.in202510narmada-parikrama-15-critical-mistakes-to-avoid-complete-guide.html.html

----------------------------------

नर्मदा परिक्रमा व्हॉट्सॲप ग्रूपमध्ये सामील होण्यासाठी 

मा रेवा... जिचे पाणी नाही, तर प्रेम आहे.

मा नर्मदा... जिची वाळू नाही, तर कणकण चैतन्य आहे.

जिच्या परिक्रमेचा अनुभव शब्दबद्ध करणे अशक्य आहे आणि तो फक्त परिक्रमावासीच समजू शकतात. ही परिक्रमा फक्त एक प्रवास नाही, तर एक अनुभूती आहे... एक साधना आहे... जेथे परिक्रमावासी आणि आई नर्मदा यांच्यातील नातं अधिक घट्ट होतं.

तुम्हीही या दिव्य अनुभवाचे साक्षीदार आहात का?

या समूहात तुम्ही सहभागी होऊ शकता, जर...

·         तुम्ही नर्मदा परिक्रमा पूर्ण केली असेल आणि तुमचा अनुभव इतरांसोबत वाटून घेण्याची तुमची इच्छा असेल.

·         तुम्ही नर्मदा परिक्रमा करण्याची योजना आखत असाल आणि त्यासाठी मार्गदर्शन, माहिती किंवा प्रेरणा शोधत असाल.

·         तुम्हाला नर्मदा खंडातील सेवाकार्यात (उदा. अन्नदान, आरोग्य सेवा, आश्रम व्यवस्थापन इ.) सहभागी होण्याची किंवा योगदान देण्याची इच्छा असेल.

·         तुम्ही असे व्यक्ती असाल ज्यांना नर्मदा नदी आणि तिच्या अध्यात्मिक, ऐतिहासिक आणि पर्यावरणीय महत्त्वाबद्दल अधिक जाणून घ्यायचं आहे.

हा समूह तुमच्यासाठी नक्कीच उपयुक्त ठरेल, कारण...

·         तुम्ही परिक्रमावासींचे अनुभव वाचू शकता, त्यांच्या प्रश्नांची उत्तरे देऊ शकता किंवा तुमचे प्रश्न विचारू शकता.

·         तुम्ही परिक्रमेसाठी आवश्यक माहिती, साधने आणि मार्गदर्शन मिळवू शकता.

·         तुम्ही नर्मदा खंडातील सेवाकार्यात सहभागी होण्यासाठी किंवा योगदान देण्यासाठी योग्य संधी शोधू शकता.

·         तुम्ही इतर परिक्रमावासी किंवा सेवाभावी व्यक्तींसोबत संवाद साधू शकता आणि एक सकारात्मक समुदाय तयार करू शकता.

या प्रवासाचा एक भाग बनण्यासाठी आणि नर्मदा मातेच्या सेवेसाठी एकत्र येण्यासाठी आम्ही तुम्हाला आमंत्रित करत आहोत.

या पवित्र कार्यात सामील व्हा आणि एक चांगला समाज घडवण्यासाठी हातभार लावा!

https://chat.whatsapp.com/Gnbvp5zPXXvER76ipmjhqi