मस्क-ट्रम्प संघर्ष: राजकीय लढाईत व्यावसायिक साम्राज्य धोक्यात?

टेस्ला आणि इलॉन मस्कला मोठा फटका: अब्जावधी डॉलर्सचे नुकसान

पुणे: अमेरिकेचे अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या 'ड्रिल बेबी ड्रिल' या ऊर्जा धोरणामुळे आणि 'अमेरिकेतच उत्पादन करा' या आग्रहामुळे इलॉन मस्क यांच्या टेस्ला कंपनीला मोठा आर्थिक फटका बसला आहे. ट्रम्प यांच्या धोरणांमुळे टेस्लाच्या विक्रीत मोठी घट झाली असून, कंपनीच्या बाजारातील मूल्यात अब्जावधी डॉलर्सचे नुकसान झाले आहे.

ट्रम्प यांचे धोरण आणि टेस्लावरील परिणाम:

ट्रम्प यांनी अध्यक्षपदावर विराजमान होताच (जानेवारी २०२५ पासून) 'वन बिग ब्युटीफुल बिल' आणले, ज्यामध्ये इतर अनेक तरतुदींसह इलेक्ट्रिक वाहनांना मिळणारी मोठ्या प्रमाणावरची सबसिडी रद्द करण्याची शिफारस होती. ट्रम्प यांच्या म्हणण्यानुसार, अमेरिकेकडे तेलाचे आणि वायूचे मुबलक साठे असल्याने ते बाहेरून आयात करण्याऐवजी स्वतःच उत्खनन करावे, ज्यामुळे डॉलरचा बाहेर जाणारा प्रवाह थांबेल आणि अमेरिकेचे कर्ज कमी होईल. या धोरणामुळे अमेरिकेतून तेल आणि वायूचे उत्पादन वाढले, पण इलेक्ट्रिक वाहनांची मागणी घटली, कारण ग्राहकांना मिळणारे मोठे प्रोत्साहन (सबसिडी) बंद झाले.

याचा थेट परिणाम टेस्लावर झाला. मे २०२५ मध्ये टेस्लाचे बाजार भांडवल (Market Cap) १.१६८ ट्रिलियन डॉलरवरून ९१७ अब्ज डॉलरवर आले. २०१९ पासून ते २०२५ पर्यंतचे हे सर्वात मोठे नुकसान असून, टेस्ला '२०२५ चा सर्वात वाईट कामगिरी करणारा लार्ज कॅप स्टॉक' बनला आहे. त्याची जागतिक क्रमवारी ८ वरून १० वर घसरली आहे. जानेवारी २०२५ पासून आतापर्यंत टेस्लाला ३८० अब्ज डॉलरचे नुकसान झाले आहे.

मस्कची राजकीय एन्ट्री आणि कंपनीवरील दबाव:

इलॉन मस्क यांनी ट्रम्प यांना पाठिंबा देत, १००-१५० दशलक्ष डॉलरची मदत केली होती. यानंतर ट्रम्प यांनी मस्क यांना 'डिपार्टमेंट ऑफ गव्हर्नमेंटल एफिशियन्सी'चे (DOGE) प्रमुख बनवले होते. मात्र, मस्कची ही राजकीय एन्ट्री टेस्लाच्या भागधारकांना रुचली नाही. भागधारकांनी 'आम्ही तुम्हाला आमचे पैसे वाढवण्यासाठी सीईओ बनवले आहे, राजकारणात पडण्यासाठी नाही,' असे म्हणत दबाव आणला. यामुळे मस्क यांना DOGE सोडावे लागले.

मस्क यांच्या राजकीय सहभागामुळे टेस्लाला अनेक अडचणींना सामोरे जावे लागले. ट्रम्पच्या धोरणांमुळे (उदा. 'अमेरिकेतच उत्पादन करा') टेस्लाला चीनमध्ये उत्पादन थांबवावे लागले, ज्यामुळे चीनमधील विक्री मोठ्या प्रमाणावर घटली. चीनमध्ये राष्ट्रवादाची भावना तीव्र असल्याने, स्थानिक 'BYD' सारख्या कंपन्यांना फायदा झाला, तर टेस्ला आणि ऍपल (सरकारी कर्मचाऱ्यांना ऍपल फोन वापरण्यास बंदी) सारख्या अमेरिकी कंपन्यांना फटका बसला. टेस्लासाठी अमेरिकेत मोठ्या प्रमाणावर उत्पादन करण्यासाठी आवश्यक इकोसिस्टम तयार नसल्यानेही अडचणी वाढल्या.

वाद आणि भविष्यातील शक्यता:

ट्रम्प आणि मस्क यांच्यातील संबंध बिघडले आहेत. मस्कने 'ट्विटर' (आता एक्स) मधील ८०% कर्मचाऱ्यांना काढून टाकल्याप्रमाणे अमेरिकन सरकारी कर्मचाऱ्यांनाही काढता येईल, असे समजून मस्कने शासकीय अधिकाऱ्यांशी वाद ओढवून घेतला. एफबीआय प्रमुखानेही मस्कच्या सूचनांकडे दुर्लक्ष करण्याचे आदेश दिले होते.

ट्रम्प हे आगामी साडेतीन वर्षे अध्यक्षपदी राहण्याची शक्यता असल्याने, ते टेस्ला आणि स्पेसएक्ससारख्या कंपन्यांना अमेरिकेतच उत्पादन करण्यास भाग पाडू शकतात. 'टेस्ला चीनमध्ये बनत असेल, तर त्यावर मोठा कर लावू' अशी भूमिका ट्रम्प यांनी घेतल्यास मस्कसाठी मोठी अडचण निर्माण होऊ शकते. ट्रम्प 'अमेरिकेतच उत्पादन करण्यासाठी आवश्यक साहित्य (उदा. रेअर अर्थ) अमेरिकेतूनच मिळवा' असे निर्देश देऊ शकतात, जे मस्कसाठी अवघड ठरू शकते.

मस्क अमेरिकेत जन्माला आलेले नाहीत आणि त्यांनी स्वतः 'मी बेकायदेशीरपणे अमेरिकेत आलो, नंतर ग्रीन कार्ड मिळाले आणि नागरिक झालो,' असे म्हटले होते. आता काही लोक त्यांना पुन्हा दक्षिण आफ्रिकेला पाठवण्याची मागणी करत आहेत, तर रशियासारखे देश त्यांना आश्रय देण्याची तयारी दाखवत आहेत. मस्कच्या राजकीय सहभागामुळे टेस्ला आणि स्पेसएक्ससारख्या यशस्वी ब्रँड्सना धोका निर्माण झाला आहे. ट्रम्प यांना संघर्ष आवडतो आणि ते मस्कच्या विरोधात अधिक कठोर भूमिका घेऊ शकतात, ज्यामुळे या कंपन्यांचे भविष्य अनिश्चित बनले आहे.