नॅन्सी पेलोसी यांच्या भारतभेटीमुळे तिबेटच्या स्वातंत्र्यलढ्याला नवे बळ मिळणार?

 

अमेरिकेच्या हाऊस ऑफ रिप्रेझेंटेटिव्हच्या स्पीकर नॅन्सी पेलोसी भारतात आल्या आहेत. आणि यामुले चीन नाराज झाला आहे. अमेरिका आणि चीन यांच्यातील राजकीय साठमारी पूर्ण जगाला माहीत आहे. अलिकडे चीनची रशियाबरोबर वाढलेली जवळीक अमेरिकेला रुचलेली नाही त्यातच युक्रेन आणि रशिया युद्ध थांबविण्यासाठी अलिकडे स्वित्झर्लंडमध्ये झालेल्या बैठकीत भारत, सौदी अरेबिया आणि दुबईसारख्या राष्ट्रांनी तटस्थ भूमिका घेतली. यामुळे आशियाखंडातील  बदलत्या भू राजकीय परिस्थितीमुळे अमेरिका अस्वस्थ आहे.चीनला लगाम घालण्यासाठी आता अमेरिकेने पावले टाकण्यास सुरुवात केली असून याचा एक भाग म्हणून नॅन्सी पेलोसी भारतात आल्या आहेत. या त्याच महिला आहेत ज्या चीनने त्यांचे विमान हवेत उडवून देण्याची धमकी दिली असताना तैवानला जाऊन धडकल्या होत्या. यामुळे तैवानच्या पाठीशी अमेरिका खंबीरपणे उभी आहे हा संदेश चीनला मिळाला होता.

आता पेलोसी या भारतात धर्मशाला येथे येऊन तिबेटचे सर्वोच्च नेते दलाई लामा यांना भेटल्या आहेत. त्यांच्या तैवान आणि आता भारतातील हिमाचल प्रदेशातीत धर्मशाला भेटीमुळे पुन्हा चीनचा जळफ़ळाट झाला आहे.

तैवान दौऱ्यावर चीनची नाराजी

गेल्या वर्षी 2022 मध्ये नॅन्सी पेलोसी यांनी तैवानला भेट दिली होती. ही भेट एक प्रतिकात्मक पाऊल होती ज्यामध्ये अमेरिकेने तैवानच्या स्वातंत्र्य आणि सुरक्षेसाठी आपली वचनबद्धता स्पष्टपणे दर्शविली. चीनने या भेटीला कडाडून विरोध केला आणि तैवानवर आपला दावा ठामपणे ठेवला. तैवान दौऱ्यात चीनने केवळ धमक्या दिल्या नाहीत तर तैवानला चारही बाजूंनी घेरून युद्धाची परिस्थिती निर्माण केली. असे असतानाही नॅन्सी पेलोसी यांनी तैवानच्या अधिकाऱ्यांची भेट घेतली आणि सुखरूप परतल्या.

धर्मशालामध्ये दलाई लामा यांची भेट

नॅन्सी पेलोसी आणि त्यांच्यासोबतचे शिष्टमंडळ तिबेटचे धर्मगुरू दलाई लामा यांना भेटण्यासाठी आले आहे. धर्मशाळा ही अशी जागा आहे जिथे दलाई लामा यांनी चीनच्या दबावामुळे पळून जाऊन आश्रय घेतला आणि ते येथून आपले तिबेटचे सरकार चालवत आहेत. त्यांना भेटून पेलोसी तिबेट आणि तिबेटी संस्कृतीच्या स्वायत्ततेचे रक्षण मुद्द्यावर चर्चा करणार आहेत.

तिबेट आणि चीनचा इतिहास

तिबेट आणि चीनमधील वादाचा इतिहास खूप जुना आहे. तिबेटवर चीनचा कब्जा अनधिकृत असून तिबेटचे लोक आजही त्यांच्या स्वातंत्र्याची मागणी करत आहेत. 1950 च्या दशकापासून चीनने तिबेटवर कब्जा केला तेव्हापासून तिबेटचा स्वातंत्र्यलढा सुरू आहे. तिबेटचे धर्मगुरू दलाई लामा यांना १९५९ मध्ये तिबेट सोडून भारतात यावे लागले. तिबेटमधील निर्वासित सरकार अजूनही धर्मशाळेतून चालते.

तिबेटबाबत अमेरिकेची भूमिका

तिबेटच्या स्वायत्ततेच्या समर्थनार्थ अमेरिकेने अनेक पावले उचलली आहेत. नॅन्सी पेलोसी यांची ही भेट त्याचाच एक भाग आहे. तिबेटबाबत अमेरिकेची ही स्पष्ट भूमिका चीनला आव्हान देते आणि आंतरराष्ट्रीय मंचावर तिबेटच्या स्वातंत्र्यलढ्याला पाठिंबा देते. तिबेटच्या स्वातंत्र्याला प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि चीनच्या दाव्याला आव्हान देण्याचा उद्देश असलेल्या अमेरिकन काँग्रेसमध्ये तिबेटवर एक कायदा प्रस्तावित करण्याचा विचार आहे.

चीनची प्रतिक्रिया

चीनने या भेटीचा तीव्र शब्दात निषेध केला असून याला आपल्या अंतर्गत बाबींमध्ये हस्तक्षेप असल्याचे म्हटले आहे. तिबेट हा आपला अविभाज्य भाग असल्याचे चीनचे म्हणणे आहे आणि तिबेटींना सर्व सुविधा पुरविण्यात आल्या आहेत असा दावा केला आहे. पण वास्तव हे आहे की तिबेटवर चीनचा कब्जा बेकायदेशीर आहे आणि तिबेटचे लोक अजूनही त्यांच्या स्वातंत्र्यासाठी लढत आहेत.

तिबेटचा भूगोल आणि सांस्कृतिक महत्त्व

तिबेटला 'जगाचे छप्पर' असेही म्हटले जाते. त्याचे भौगोलिक आणि सांस्कृतिक महत्त्व मोठे आहे. येथे बौद्ध धर्माचे प्रमुख केंद्र आहे आणि दलाई लामा हे त्याचे धार्मिक नेते आहेत. तिबेटच्या स्वातंत्र्याची मागणी केवळ सांस्कृतिक आणि धार्मिकदृष्ट्या महत्त्वाची नाही, तर सामरिकदृष्ट्याही महत्त्वाची आहे. हा भाग चीन आणि भारत यांच्यात वादग्रस्त असून त्यावर नियंत्रण मिळवण्यासाठी दोन्ही देशांमध्ये अनेक संघर्ष झाले आहेत.

चीनवर आंतरराष्ट्रीय दबाव येणार?

नॅन्सी पेलोसी यांची धर्मशाला भेट आणि अमेरिकेचा तिबेटला पाठिंबा हा चीनला स्पष्ट संदेश आहे की तिबेटची स्वातंत्र्याची मागणी दाबली जाऊ शकत नाही. तिबेटी लोकांच्या संघर्षासाठी आणि त्यांच्या संस्कृतीच्या रक्षणासाठी आंतरराष्ट्रीय पाठिंबा अत्यंत महत्त्वाचा आहे. अमेरिकेच्या या पाऊलामुळे तिबेटच्या स्वातंत्र्याच्या लढ्याला नवे बळ मिळणार असून चीनला आपला अवैध कब्जा सोडण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय दबावाला सामोरे जावे लागणार आहे. ही भेट केवळ तिबेटी लोकांसाठीच महत्त्वाची नाही, तर स्वातंत्र्य आणि स्वायत्ततेसाठी झगडणाऱ्या लोकांना पाठिंबा देणेही महत्त्वाचे असल्याचा संदेश यातून जगाला मिळतो.