लता मंगेशकर: सूरांचा अजरामर प्रवास!

 

लता मंगेशकर यांच्या वाढदिवसाच्या निमित्ताने, युवा  लेखक रिदम वाघोलिकर यांनी या लेखाद्वारे त्यांच्या मनातील भावना व्यक्त केल्या आहेत . त्यांनी या महान गायिकेवर पुस्तक प्रसिद्ध केले होतं, त्यांच्या शब्दांमधून लता दीदींविषयीचा त्यांचे  प्रेम आणि आदर तर दिसून येतो.एक आदरणीय उत्तुंग व्यक्तिमत्व आणि एक रसिक चाहता -यांच्यातील एक असं नातं जे संगीताच्या दुनियेच्या पलीकडे जाऊन त्यांच्या जीवनाच्या प्रत्येक पैलूला स्पर्श करत होतं.एक जीवन तत्वज्ञान बनून राहते !

----------------

मी  दिवसाची सुरुवात लता मंगेशकर यांच्या गीताने करतो करतात लता मंगेशकर यांना प्रेमाने "दीदी" म्हणून संबोधून, ज्याचा अर्थ आहे मोठी बहीण. हाच नाव जगाने त्यांना दिलं होतं.रसिकांचे आणि दीदींचे एक असं नातं जे प्रेम, आदर आणि परस्पर आदरावर आधारित होतं. हे बंध त्यांच्या गायन कलेच्या पराक्रमापलीकडे जात होतं आणि आमच्या  जीवनात कल्पनातीत बदल घडवत होतं.

लता मंगेशकर यांची उपस्थिती आपल्या  जीवनात किती महत्त्वाची होती , "रोटी, कपडा, मकान आणि पैसा सगळं एकीकडे, पण जर मला कोणत्या एका गोष्टीची खऱ्या अर्थाने गरज असेल, तर ती म्हणजे दीदीचं संगीत. त्यांच्या गाण्यांमध्ये त्यांची आत्मा आहे, आणि त्यांच्या गीतांमधून आजही उपस्थिती जाणवते. त्यांच्या जीवनातून खूप काही शिकण्यासारखं आहे. त्या फक्त एक गायिका नव्हत्या, त्या एक प्रकाशस्तंभ होत्या, एक मार्गदर्शक." हे शब्द त्या अनेकांसाठी सत्य आहेत ज्यांना लता मंगेशकर यांच्या आवाजात आनंद  आणि प्रेरणा मिळाली, परंतु एक रसिक म्हणून ,एक लेखक म्हणून माझ्या साठी हे अधिक वैयक्तिक होतं – त्यांचं संगीत जणू एक जीवनरेखा होतं, एक असं नातं जे अजूनही तग धरून आहे.

परंतु लता मंगेशकरांचा प्रभाव माच्या जीवनात त्यांच्या संगीताच्या पलीकडेही खूप होता.  जीवनातील धडे आपल्यासाठी एक मार्गदर्शक शक्ती बनली. माझी मानलेली  बहीण आणि सहकारी रचना यांना अलीकडेच एका मुलाखतीत विचारण्यात आलं की 'दीदी त्यांच्यासाठी काय आहेत ?.'दीदी तुमची मैत्रीण, मार्गदर्शक, सर्व काही होत्या. पण आता त्या शारीरिकरित्या इथे नाहीत, तर त्या तुमच्यासाठी काय आहेत?' आणि रचना यांनी साधं उत्तर दिलं, 'दीदी म्हणजे एक तत्त्वज्ञान !' मी त्या उत्तराशी पूर्णपणे सहमत आहे. दीदी होत्या, आणि आजही आहेत, एक तत्त्वज्ञान म्हणून त्या आपल्या समवेत आहेत.

लता मंगेशकर यांचं जीवन वेगेवेगळ्या शिकण्यासारख्या अनुभवांनी भरलेलं होतं, आणि त्यांचे विचार, त्यांची कृती, आणि जीवनाकडे बघण्याचा दृष्टिकोन रसिकांच्या  जीवनासाठी नैतिक मार्गदर्शक बनला. "जेव्हा केव्हा मी जीवनात अडचणी किंवा कठीण प्रसंगांशी सामोरे जातो, तेव्हा मी त्यांच्या जीवनातील शिकवण पुन्हा आठवतो. प्रत्येक प्रसंगी, प्रत्येक अडचणीमध्ये, असं वाटतं की त्यांच्या जीवनातून एखादं उत्तर मिळतंय. अशा प्रकारच्या व्यक्ती होत्या त्या. एक मार्गदर्शक तारा होत्या. एक जीवनशैली होत्या आणि एक जीवन तत्वज्ञान होत्या. दीदींची परंपरा फक्त संगीताच्या क्षेत्रात नाही तर त्यांनी जपलेल्या नैतिक आणि आध्यात्मिक मूल्यांमध्ये देखील जिवंत आहे.

आमचा परिचय आणि  नातं फक्त वैयक्तिक स्तरावरच मर्यादित नव्हतं, तर ते त्यांच्या संपूर्ण कुटुंबात पसरलेलं होतं. "माझ्या आई-वडिलांवर सुधीर आणि अनुराधावर, माझ्या भावावर आशय आणि माझ्या पत्नीवर अनुजावर खूप प्रेम करत होत्या. त्या माझ्या सासरच्या मंडळींवरही खूप माया करत होत्या. खरं सांगायचं तर त्यांचं माझ्या सासऱ्यांशी प्रशांत दंडवते यांच्याशी खूप छान नातं होतं. अजूनही आठवतंय मला, आमच्या लग्नात जेव्हा माझे सासरे भावूक झाले होते, तेव्हा दीदींनी त्यांना  सावरलं होतं."

गायिका म्हणून मी त्यांच्या कलाकृतीवर टिप्पणी करण्याची हिंमत देखील करू शकत नाही. त्यांच्या अपार प्रतिभेविषयी जगाला आधीच माहिती आहे. पण एक माणूस म्हणून त्या काहीतरी वेगळंच होत्या. त्यांच्या माणुसकीची, त्यांची विनम्रता, आणि प्रत्येकासाठी असणारा त्यांचा उपस्थितीभाव – त्या खरोखरच जीवनापेक्षा मोठ्या होत्या.मला दररोज त्यांची उपस्थिती आठवते. आमचं नातं आजही तसंच आहे. पण त्यांना प्रत्यक्ष न पाहणं, त्यांची हसणं ऐकता न येणं, त्यांची सल्ला घेता न येणं – हा एक असा पोकळी आहे ज्याला काहीही भरू शकत नाही. तरीसुद्धा, त्या नेहमी माझ्यासोबत असतात, मला मार्गदर्शन करत असतात.

लता मंगेशकर फक्त एक गायिका नव्हत्या, तर त्या खूपच हुषार होत्या, आणि त्यांना त्यांच्या सभोवतालचं सगळं माहिती असायचं. दीदी फक्त एक गायिका नव्हत्या; त्या एक सुपर जीनियस होत्या. लोक हे नेहमी विसरतात. त्या नेहमीच जाणून घ्यायच्या की रचना आणि मी काय करत आहोत, आम्ही काय लिहित आहोत, आमच्या कामात काय सुरु आहे. आम्ही जेव्हा एखाद्या नव्या प्रोजेक्टबद्दल बोलायचो, तेव्हा त्या नेहमी योग्य प्रश्न विचारायच्या. त्यांचा विचार तितकाच तेजस्वी होता, जितका  त्यांचा  आवाज भावपूर्ण होता .

-रिदम वाघोलीकर(पुणे )