अहमदाबाद विमान अपघात; अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाच्या सुरक्षिततेवर प्रश्नचिन्ह

 

अहमदाबाद, गुरुवार, १२ जून, २०२५ : दुपारचे १ वाजून ३८ मिनिटे झाली होती. अहमदाबादच्या आंतरराष्ट्रीय विमानतळावरून 'एअर इंडिया'चे एक भव्य विमान, 'ड्रीमलाइनर B787', लंडनकडे झेपावले. हे विमान म्हणजे आधुनिक तंत्रज्ञानाचा एक चमत्कार होता, पण कोणाला ठाऊक होते  की अवघ्या १२० सेकंदांत, म्हणजे फक्त दोन मिनिटांत, ते क्रॅश होईल. या बातमीने पूर्ण जग हादरले आणि भारताला मोठा धक्का बसला. डोळ्यांदेखत घडलेल्या या घटनेने सर्वांना सुन्न केले.

ती भयानक दोन मिनिटे

विमानाने उड्डाण भरताच ते लगेचच हेलकावे खाऊ लागले. विमानतळाची भिंत अजून दूर होती, तेवढ्यात वैमानिकाने तीन वेळा 'मेडे' (Mayday) असा संदेश एअर ट्राफ़िक कंट्रोलला दिला. 'मेडे' म्हणजे आता वैमानिकाच्या हातातून सर्वकाही निसटले आहे, मदतीची तातडीने गरज आहे. पण मदत मिळेपर्यंत १२० सेकंद उलटून गेले होते.

विमान विमानतळाच्या भिंतीजवळच्या एका वस्तीत, एका दवाखान्यातील शिकाऊ डॊक्टरांच्या वसतिगृहाच्या इमारतीवर धडकले. विमानात एकूण २४२ लोक होते – २३० प्रवासी, दोन वैमानिक आणि दहा कर्मचारी. या घटनेनंतर काही सेकंदांत ५ किलोमीटरच्या परिसरात जे दृश्य दिसले, ते इतके भयानक होते की कोणीही ते पाहू शकले नाही. जळलेल्या मृतदेहांचे अवशेष, इमारतीत घुसलेले विमानाचे तुकडे, पंख दूरवर विखुरलेले... सर्वकाही जळून खाक झाले होते. ज्वलनशील पदार्थामुळे तिथे फक्त राखच उरली होती. गाड्या, घरातील सामान, सर्व काही एका क्षणात नष्ट झाले.

प्रत्यक्षदर्शींचे हृदयद्रावक अनुभव

मेघानीनगरचा तो भाग, जिथे विमान कोसळले, बापुनगरपासून जवळच आहे. विमानतळापासून हे अंतर रस्त्याने ५ किलोमीटर होते, पण विमानाच्या मार्गाने ते दीड किलोमीटरच भरते. याचा अर्थ, उड्डाण भरताच विमान वेगाने खाली आले.

'बीजे मेडिकल कॉलेज'च्या वसतिगृहात हे विमान कोसळले, जिथे एमबीबीएसचे अनेक विद्यार्थी होते. दुपारी ही घटना घडल्यामुळे किती लोक तिथे होते, याची नेमकी माहिती अजून मिळालेली नाही.

'नागरिक उड्डयन संचालनालया'ने सांगितले की, हे विमान लंडनच्या 'गॅटविक' विमानतळाकडे निघाले होते आणि ते एका निवासी भागात कोसळले. विमानात दोन लहान मुलांसह २३० प्रवासी आणि १० कर्मचारी होते. त्यात ५३ ब्रिटिश, १ कॅनेडियन, ७ डच आणि १६९ भारतीय नागरिक होते. उड्डाणानंतर विमान वर जाण्याऐवजी खाली येताना दिसले आणि मग आगीचा मोठा लोळ उठला. दाट वस्तीत ही भीषण घटना घडली.

आधुनिक तंत्रज्ञानावर प्रश्नचिन्ह

बोईंग कंपनीने बनवलेले '७८७ ड्रीमलाइनर' हे विमान ४४,००० उड्डाणे करू शकते आणि त्याचे आयुष्य ३० ते ५० वर्षे असते. हे विमान फक्त ११ वर्षांचे होते, म्हणजे ते जुने नव्हते. याला 'ड्रीमलाइनर' म्हणतात, कारण त्याची रचना मोठी आणि मजबूत आहे. त्यात २१० ते २५० प्रवासी बसू शकतात आणि ते ८५००  मैल वेगाने जाऊ शकते. तरीही, केवळ १२० सेकंदात हे विमान कसे कोसळले, हा प्रश्न सर्वांना सतावत आहे.

कॅप्टन सुमित सबरवाल आणि फर्स्ट ऑफिसर क्लाईव्ह कुंदर हे दोघेही खूप अनुभवी वैमानिक होते. केबिन क्रूदेखील आंतरराष्ट्रीय प्रवासाचा अनुभव असलेले होते. पण तरीही, काही मिनिटांत सर्व काही संपले.

या विमानाची किंमत २००० कोटींहून अधिक आहे. त्याची इंधन क्षमता १४,००० किमी उड्डाण करू शकते, ज्यात सुमारे १ लाख २६ हजार लिटर इंधन असते. त्यामुळे, विमानात आग लागल्यावर किती मोठा स्फोट झाला असेल, याची कल्पना करणेही कठीण आहे.

आणि अहमदाबाद पुन्हा हादरले...

अहमदाबादमध्ये ३७ वर्षांपूर्वी, १९ ऑक्टोबर १९८८ रोजी, खराब हवामानामुळे इंडियन एअरलाइन्सचे एक विमान कोसळले होते, ज्यात १३३ लोकांचा मृत्यू झाला होता. पण आजच्यासारखी भयानक परिस्थिती  नव्हती.

ब्लॅक बॉक्समधील माहितीची आता प्रतीक्षा आहे. वैमानिकाचे शेवटचे शब्द आणि तांत्रिक माहिती त्यातूनच समोर येईल. जगातील सर्वात आधुनिक तंत्रज्ञानाने बनलेले विमान फक्त दोन मिनिटांत कसे कोसळले, दोन्ही इंजिन एकाच वेळी कशी बंद पडली, आणि विमान वर जाण्याऐवजी खाली का आले, या सर्व प्रश्नांची उत्तरे तपासाअंतीच मिळतील.

या घटनेने अहमदाबादसह संपूर्ण देशात दुःखाचे वातावरण आहे. पंतप्रधान, गृहमंत्री आणि उड्डयन मंत्र्यांसह सर्व सरकारी यंत्रणांनी तातडीने मदतकार्य सुरू केले आहे. शेकडो ॲम्ब्युलन्स आणि डॉक्टर घटनास्थळी पोहोचले आहेत. रुग्णालयात जखमींवर उपचार सुरू आहेत.

हा अपघात केवळ एका विमानाच्या क्रॅशचा नाही, तर अत्याधुनिक तंत्रज्ञानाच्या सुरक्षिततेवर आणि मानवी जीवनाच्या किमतीवर प्रश्नचिन्ह निर्माण करणारा आहे. या दुर्घटनेतून योग्य धडे घेऊन भविष्यात असे अपघात टाळण्यासाठी उपाययोजना करणे गरजेचे आहे.