नेगलेरिया फाउलेरी: 'मेंदू खाणारा अमिबा' नेमका काय आहे आणि यापासून स्वतःचे संरक्षण कसे करावे?

 

गेल्या काही दिवसांपासून भारताच्या, विशेषतः केरळच्या काही भागात, नेगलेरिया फाउलेरी (Naegleria fowleri) नावाच्या एका दुर्मिळ पण अत्यंत धोकादायक अमिबाच्या केसेस समोर आल्या आहेत. या अमिबाला 'मेंदू खाणारा अमिबा' (Brain-Eating Amoeba) असेही म्हटले जाते, कारण तो मानवी मेंदूच्या पेशी नष्ट करतो. या अमिबामुळे झालेल्या मृत्यूंमुळे लोकांमध्ये भीतीचे वातावरण पसरले आहे. या लेखात, आपण हा अमिबा नेमका काय आहे, तो कसा पसरतो आणि त्यापासून स्वतःचे संरक्षण कसे करावे, याबद्दल सविस्तर माहिती घेऊया.

नेगलेरिया फाउलेरी म्हणजे काय?

नेगलेरिया फाउलेरी हा एक सूक्ष्म, एकल-पेशीय जीव आहे. हा साधारणपणे उष्ण आणि गोड्या पाण्याच्या ठिकाणी, जसे की नद्या, तलाव, गरम पाण्याचे झरे आणि क्लोरीन न मिसळलेल्या जलतरण तलावांमध्ये (swimming pools) आढळतो. हा अमिबा केवळ दूषित पाण्याद्वारे पसरतो. तो एका व्यक्तीकडून दुसऱ्या व्यक्तीकडे स्पर्श केल्याने किंवा एकत्र राहिल्याने पसरत नाही.

शरीरात प्रवेश कसा होतो?

जेव्हा एखादी व्यक्ती दूषित पाण्यात पोहते किंवा डुबकी मारते, तेव्हा हे पाणी नाकावाटे शरीरात प्रवेश करते. या पाण्यासोबत अमिबा नाकातून साइनसद्वारे थेट मेंदूपर्यंत पोहोचतो. एकदा मेंदूत पोहोचल्यावर, तो तेथील पेशी (टिश्यू) खाण्यास सुरुवात करतो, ज्यामुळे 'प्रायमरी अमिबिक मेनिंगोएन्सेफलाइटिस' (Primary Amebic Meningoencephalitis - PAM) नावाचा गंभीर संसर्ग होतो. हा आजार अत्यंत प्राणघातक असून, त्याचा मृत्यू दर खूप जास्त आहे.

लक्षणे आणि धोके

या अमिबाच्या संसर्गाची लक्षणे साधारणपणे २ ते १५ दिवसांत दिसून येतात. यात खालील लक्षणांचा समावेश होतो:

• तीव्र डोकेदुखी

• ताप

• उलट्या

• मानेत ताठरपणा

• झटके येणे (Seizures)

• अशक्तपणा किंवा बेशुद्ध होणे (Loss of consciousness)

दुर्दैवाने, ही लक्षणे दिसेपर्यंत बऱ्याचदा उपचारांसाठी खूप उशीर झालेला असतो. योग्य वेळी उपचार न मिळाल्यास, संसर्ग झाल्यानंतर ५ ते ७ दिवसांत मृत्यू होऊ शकतो. केरळमध्ये नुकत्याच समोर आलेल्या ६९ प्रकरणांपैकी १९ लोकांचा दुर्दैवी मृत्यू झाला आहे, ज्यामुळे या धोक्याची गंभीरता लक्षात येते.

 बचावासाठी महत्त्वाचे उपाय

हा आजार दुर्मिळ असला तरी, सावधगिरी बाळगणे हाच बचावाचा सर्वात प्रभावी मार्ग आहे.

• दूषित पाण्यात जाणे टाळा: गलिच्छ किंवा गरम पाण्याचे तलाव, नद्या आणि इतर जलस्रोतांमध्ये पोहणे किंवा आंघोळ करणे टाळावे. उन्हाळ्याच्या दिवसांत हा अमिबा अधिक वेगाने वाढतो.

• जलतरण तलावांमध्ये काळजी घ्या: जलतरण तलावातील पाण्याची स्वच्छता आणि क्लोरिनेशन योग्य प्रकारे केले आहे की नाही, याची खात्री असल्याशिवाय त्यात जाणे टाळा.

• नाकाचे संरक्षण करा: गोड्या पाण्याच्या ठिकाणी पोहताना नाकात पाणी जाणार नाही याची काळजी घ्या.

• लक्षणे दिसल्यास त्वरित उपचार करा: जर तुम्ही अशा पाण्याच्या संपर्कात आला असाल आणि तुम्हाला वर नमूद केलेली कोणतीही लक्षणे जाणवत असतील, तर लगेच डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.

सतर्क रहा, सुरक्षित रहा

हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की, घाबरून न जाता, सतर्क राहणे आवश्यक आहे. ही माहिती जास्तीत जास्त लोकांपर्यंत पोहोचवणे गरजेचे आहे, जेणेकरून ते नेगलेरिया फाउलेरीपासून स्वतःचे आणि आपल्या कुटुंबाचे रक्षण करू शकतील. विज्ञान आणि जागरूकता यांच्या मदतीने कोणत्याही रोगाचा सामना करणे शक्य आहे.

---

Negleria Fowleri, Brain Eating Amoeba, Public Health, Health Advisory, Kerala Health, Waterborne Disease, Infection Prevention, Health and Safety, Rare Disease.

#NaegleriaFowleri #BrainEatingAmoeba #HealthAlert #Kerala #PublicHealth #HealthAdvisory #WaterSafety #Infection #HealthTips #JanhitMeJari