इस्राईलचे कतारवर आक्रमण आणि बदलती जागतिक समीकरणे

कतार-इस्राईल संघर्षाचे नवीन पर्व

दोहा: अलीकडेच, इस्राईलने कतारवर केलेल्या हवाई हल्ल्यामुळे संपूर्ण जगात खळबळ उडाली आहे. हा हल्ला हमासच्या नेत्यांना लक्ष्य करून करण्यात आला होता. विशेषतः, या घटनेने अनेक प्रश्न निर्माण केले आहेत, कारण इस्राईल आणि कतार दोघेही अमेरिकेचे जवळचे मित्र आहेत. कतारची राजधानी दोहामध्ये अमेरिकेच्या सेंट्रल कमांडचे (CENTCOM) मुख्यालय असतानाही हा हल्ला झाल्याने कतारला मोठा धक्का बसला आहे. या घटनेने मैत्रीत विश्वासघाताची भावना निर्माण झाल्याचे कतारने म्हटले आहे.

एकाच वेळी सहा देशांवर हल्ला

या हल्ल्यानंतरही इस्राईल थांबला नाही. गेल्या ७२ तासांत इस्राईलने कतारसोबतच लेबनॉन, सीरिया, येमेन, ट्युनिशिया आणि गाझा पट्टी या सहा देशांवर एकाच वेळी (parallel) हल्ले केले. या प्रत्येक हल्ल्यात इस्राईलने हमास आणि हिजबुल्लासारख्या दहशतवादी संघटनांना लक्ष्य केल्याचे म्हटले आहे.

कतार: दोहामध्ये हमासचा नवा प्रमुख खलील अल-हया याला लक्ष्य करण्यात आले. विशेष म्हणजे, ज्या वेळी हा हल्ला झाला, तेव्हा हमासचे नेते अमेरिकेच्या युद्धविरामाच्या प्रस्तावावर चर्चा करत होते. इस्राईलने या हल्ल्याची जबाबदारी स्वीकारली असून, कतारने हमासच्या दहशतवाद्यांना आश्रय देणे थांबवावे, अशी धमकी दिली आहे.
लेबनॉन: लेबनॉनच्या बैका आणि हरमेल जिल्ह्यांवर हवाई हल्ले झाले. हिजबुल्लाच्या तळांवर केलेल्या या हल्ल्यात पाच जणांचा मृत्यू झाला.
सीरिया आणि येमेन: सीरियातील हवाई तळावर ६१ लोक, तर येमेनमधील हुती बंडखोरांच्या तळावर ३५ लोक मारले गेले.
ट्युनिशिया: भूमध्य समुद्रात (Mediterranean Sea) एका बोटीवर हल्ला करून सहा जणांना ठार मारले गेले.

या घटनांवरून एक गोष्ट स्पष्ट झाली आहे की, इस्राईल आता केवळ गाझा पट्टीपुरता मर्यादित नसून, आपले हल्ले मध्य पूर्व आणि आफ्रिकेतील देशांपर्यंत वाढवत आहे.

आंतरराष्ट्रीय प्रतिक्रिया आणि बदलती समीकरणे

इस्राईलच्या या आक्रमक भूमिकेमुळे आंतरराष्ट्रीय स्तरावर अनेक नवीन समीकरणे तयार होत आहेत.

कतार: कतारने या हल्ल्यावर तीव्र नाराजी व्यक्त केली असून, अमेरिकेसोबतच्या आपल्या मैत्रीचा पुनर्विचार करण्याची भूमिका घेतली आहे. कतारच्या परराष्ट्रमंत्र्यांनी रशियाच्या परराष्ट्रमंत्र्यांची भेट घेऊन पाठिंबा मिळवला. कतारने थेटपणे सांगितले आहे की, ते आता इस्राईल आणि हमास यांच्यातील मध्यस्थीची भूमिका बजावणार नाहीत.
अमेरिकेची भूमिका: अमेरिकेने या हल्ल्यापासून स्वतःला दूर ठेवण्याचा प्रयत्न केला आहे. राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी हे नेतन्याहू यांचे वैयक्तिक पाऊल असल्याचे म्हटले.
मुस्लिम देशांची एकी: पाकिस्तानचे पंतप्रधान शहबाज शरीफ यांनी कतारला भेट देऊन पाठिंबा दर्शवला आहे. सौदी अरेबियासह अनेक आखाती देशांनी इस्राईलच्या विरोधात एकवटून दबावतंत्राचा वापर करण्याचा प्रयत्न सुरू केला आहे.
भारताची भूमिका: भारत या विषयावर कोणत्याही एका बाजूला उभा न राहता, शांतता, मुत्सद्देगिरी (diplomacy) आणि संवादाची भाषा वापरत आहे. जगातील सर्वात जास्त लोकसंख्या असलेला देश म्हणून भारताचे हितसंबंध सर्व देशांसोबत जोडले गेलेले आहेत. त्यामुळे भारत तटस्थ भूमिका घेत आहे.
इस्राईलचे स्पष्टीकरण: इस्राईलने आपल्या हल्ल्यांचे समर्थन करताना अमेरिकेच्या ९/११ नंतरच्या कारवाईची तुलना केली आहे. इस्राईलचे पंतप्रधान बेंजामिन नेतन्याहू यांनी म्हटले आहे की, ज्या प्रकारे अमेरिकेने दहशतवाद्यांना जगाच्या कोणत्याही कोपऱ्यात जाऊन मारले, त्याचप्रकारे इस्राईलही आपल्यावर हल्ला करणाऱ्यांना मारणार आहे.

या सर्व घडामोडींवरून हे स्पष्ट होते की, इस्राईल आता अमेरिकेच्या नियंत्रणाबाहेर जात आहे. तो आपल्या राष्ट्रीय हिताला प्राधान्य देत, कोणत्याही आंतरराष्ट्रीय नियमांची पर्वा करत नाही. या भूमिकेमुळे मध्य पूर्वेत नवीन राजकीय समीकरणे तयार होत आहेत.