नर्मदा परिक्रमा: नियमांचे उल्लंघन आणि निसर्गाचा कोप! देवोत्थान एकादशीपूर्वी निघण्याचे धोके काय?

 

१. 'अति-उत्साही' भक्तांची घाई: परिक्रमा लवकर का सुरू होतेय?

देवउठनी एकादशीपासून (Devuthani Ekadashi) नर्मदा परिक्रमा (Narmada Parikrama) सुरू करण्याची पारंपरिक पद्धत आहे. चातुर्मास संपल्यानंतर आणि पावसाळा पूर्णपणे थांबल्यानंतरच परिक्रमेला सुरुवात करावी, असा नियम हिंदू धर्मात आणि नर्मदा भक्तांमध्ये पूर्वापार चालत आला आहे. मात्र, अलीकडच्या काळात काही 'अति-उत्साही' भक्त दसऱ्यापासून किंवा त्याही आधी, म्हणजे पावसाळ्यातच परिक्रमा सुरू करत असल्याची बातमी येत आहे.

काही भक्तांनी तर दसऱ्यापूर्वी वीस दिवस आधीच, म्हणजे ऐन पावसाळ्यात परिक्रमा सुरू केली आहेासे समजते. ही घाई योग्य आहे का, आणि या नियमांचे उल्लंघन करण्याचे परिणाम काय असू शकतात, यावर विचार करणे आवश्यक आहे. कारण निसर्गाने स्वतःच या नियमांचे महत्त्व दाखवायला सुरुवात केली आहे.

२. निसर्गाचा कोप आणि प्रवासातील धोके

दसरा होऊन गेला असला तरी, अनेक ठिकाणी अजूनही रोज पाऊस पडत आहे. अमरकंटकपासून गुजरातपर्यंत आजही (ऑक्टोबर महिन्यात) पावसाचे प्रमाण आहे. दिवसातून एकदा पाऊस पडणे, तर गुजरातमध्ये दोन दिवसांतून एकदा पाऊस पडणे सामान्य झाले आहे.

या परिस्थितीत, कोणताही परिक्रमावासी लवकर परिक्रमा सुरू करेल, तर त्याचे हाल काय होतील?जमीन पूर्णपणे ओली आहे, चिखल झाला आहे. पावसाचे पाणी अचानक आले तर रस्त्यात थांबायला सुरक्षित जागा नाही. गेल्या १०-१२ वर्षांच्या तुलनेत यंदा नर्मदा नदीमध्ये पाण्याचा प्रवाह खूप जास्त आहे. देवउठनीला जरी परिक्रमा सुरू केली, तरीही जंगले ओली राहतील, आणि पाण्याचे नाले-ओढे ओसंडून वाहत राहतील. अचानक आलेल्या पावसामुळे परिक्रमावासींचे सामान भिजून जाईल. वाटेत आश्रय घेण्यासाठी आश्रम बंद असतात. कोणी आश्रय दिलाच, तर परिक्रमावासी त्यांच्याच्यासाठी ओझे ठरण्याची शक्यता आहे. या काळात साप (Snakes) आणि इतर विषारी कीटक अत्यंत सक्रिय असतात. पावसाळ्यामुळे हे धोकादायक जीव-जंतू परिक्रमेच्या मार्गावर असतात.

सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, जर या नैसर्गिक संकटांमुळे भक्तांसोबत कोणतीही दुर्घटना घडली, तर त्याला जबाबदार कोण? याचे उत्तर स्पष्ट आहे: परिक्रमेचे नियम तोडून निघालेले भक्त स्वतःच त्यांच्या सुरक्षेसाठी जबाबदार असतील.

३. नियमभंग: फक्त वैयक्तिक नुकसान नव्हे, तर 'भविष्यातील' परंपरेचे नुकसान

नर्मदा परिक्रमा केवळ एक प्रवास नाही, तर ती एक अत्यंत संवेदनशील (Sensitive) बाब आहे, जी जीवन बदलण्याची क्षमता ठेवते. या परिक्रमेचा मूळ उद्देश अहंकार सोडून (Ego) देवाचे आणि निसर्गाचे शरण जाणे हा आहे.

जेव्हा काही भक्त स्वतःच्या सोयीसाठी नियम तोडतात, तेव्हा त्याचा वाईट संदेश इतरांवरही पडतो. चार लोक पाहतील आणि तेही त्याच चुकीचे अनुकरण करतील. यामुळे भविष्यात अशी वेळ येईल की लोक म्हणतील, "अरे! परिक्रमा चातुर्मासातही करता येते, कोणताही नियम नाही!" आणि मग परिक्रमेचे पावित्र्य नष्ट होईल.

४. सुविधा सोडून अनुभव मिळवा

परिक्रमा लवकर सुरू करण्याची घाई करण्याऐवजी भक्तांनी थोडी वाट पाहणे आवश्यक आहे. देवउठनी एकादशीपर्यंत थांबून नियमानुसार परिक्रमा सुरू केल्यास तुमचे काहीही नुकसान होणार नाही. वेळेनुसार चालल्यास तुम्हाला जास्त अनुभव मिळतील. निसर्ग शांत झाल्यावर, आश्रम उघडल्यावर आणि रस्ते सुरक्षित झाल्यावर परिक्रमेचा योग्य अनुभव आणि आनंद मिळेल. जर तुम्ही तुमच्या सोयीसाठी लवकर निघालात, तर पावसाळ्यात तुम्हाला थांबावेच लागेल आणि त्यामुळे तुम्हाला अनेक चांगले अनुभव घेण्यापासून वंचित राहावे लागेल.

नर्मदा परिक्रमा ही सोयीसाठी नव्हे, तर समर्पणासाठी करायची असते. थोडा जास्त वेळ लागला तरी चालेल, पण नियमांचे पालन करून, निसर्गाचा सन्मान करून परिक्रमा पूर्ण करणे, हेच खरे भक्ताचे लक्षण आहे. नियमांचे पालन करूनच आपले आजचे, उद्याचे आणि पुढील पिढीतील भक्तांचे भविष्य सुरक्षित राहील.

---

Labels	Narmada Parikrama, Devuthani Ekadashi, Hindu Pilgrimage, Rules of Parikrama, Monsoon Travel, Spiritual Discipline, Religious News
Search Description	An analysis of why Narmada Parikrama should not begin before Devuthani Ekadashi. Discusses the risks of starting the pilgrimage during the monsoon (Dussehra/pre-Ekadashi), including safety hazards, high water levels, and the spiritual necessity of following traditional rules and rituals like 'Mundan'.
Hashtags	#NarmadaParikrama #DevuthaniEkadashi #Chaturmas #NarmadaRiver #PilgrimageRules #HinduDharma #SafetyFirst #SpiritualJourney